NATO və Rusiya arasında qalan Türkiyə - ŞƏRH

ÖNDERTV.ORG
Türkiyə NATO-nun Rusiya və Çin ilə rəqabətində bufer zonasıdır. Hətta yerigələndə Ankara NATO üçün elçilik edərək Moskva ilə münasibətlərdə tarazlaşdırıcı missiya ilə çıxış edir. Ankaranın belə gizli missiyası onu Avropa və Asiyanın kəsişməsində qlobal güc olmasına münbit zəmin yaradır.
"Kaspi" qəzeti mövzunu inkişaf etdirərək yazır:
Türkiyə NATO üzvü olsa da, alyansla bir çox mövzudakı inciklikləri mövcuddur. Ankaranın xarici siyasət kursundakı NATO gündəliyi nahamar müstəvidə inkişaf edir. Problemlərə baxmayaraq, Türkiyənin böyük strategiyasının mərkəzində NATO xüsusi yer tutur. Elə bu səbəbdəndir ki, Ankaranın Moskva ilə əməkdaşlıq sferasını genişləndirməsi alyansı sancılandırır.
Normaldır, çünki NATO da Türkiyəyə ehtiyac duyur və özünün aydın əlamətlərlə girə bilmədiyi regionlara Ankara vasitəsilə soxulmağa can atır.
Ankara geosiyasi proseslərdə strateji tarazlaşdırıcıdır
Onu da nəzərə almaq lazımdır ki, Türkiyə NATO-nun Rusiya və Çin ilə rəqabətində bufer zonasıdır. Hətta yeri gələndə Ankara NATO üçün elçilik edərək Moskva ilə münasibətlərdə tarazlaşdırıcı missiya ilə çıxış edir.
Ankaranın belə gizli missiyası onu Avropa və Asiyanın kəsişməsində qlobal güc olmasına münbit zəmin yaradır.
Elə buna görədir ki, Türkiyə sürətlə regional çərçivələri aşıb qlobal oyunçu statusu qazanmağa namizəd rolundadır. Bu istiqamətdə Ankaraya Mərkəzi Asiya və Cənubi Qafqaz regionlarında baş verən hadisələr stimullaşdırıcı dəstək verir.
Türkiyənin bu iki ərazi ilə yanaşı digər regionlarda da oyunçuluq bacarıqlarını inkişaf etdirməsi Rusiyaya da, NATO-ya da sərf edir. Elə isə sual olunur: Türkiyə daha çox hansının maraqlarını təmin edir?
Hesab etmək olar ki, bu, regionun xarakterindən asılı olaraq dəyişir. Lakin Türkiyə müvazinətini maksimal saxlamaqla təhlükəli böyük planların ortasında qalmaqdan kənarlaşır.
Türkiyə Rusiya-NATO qarşıdurmasından və onun mümkün nəticələrindən özünün milli maraqlarını inkişaf etdirmək üçün istifadə edir. Məsələn, Cənubi Qafqaz regionunda Ankara çəkisini Rusiya vasitəsilə artırır, atdığı addımların nəticələri isə NATO-nun xeyrinə işləyir.
Cənubi Qafqazda Türkiyənin təsirinin artması Azərbaycanın marağındadır
Türkiyənin çəkisinin Cənubi Qafqaz üzərində böyüməsi Azərbaycanın hədsiz marağındadır, çünki Ankara regional təhdidlərin önündə dayanmaq üçün böyük potensiala sahibdir.
Türkiyə Cənubi Qafqazda strateji maraqlarının təmini üçün Rusiya ilə əməkdaşlıq formatına üstünlük verir, çünki Moskvanın region üzərindəki nəfəsi kəsilməyib və Qərb hələ də ofsaydda qalmaqda davam edir.
Ankara isə gözləmək niyyətində deyil, çünki qlobal toqquşmalardan qopan qəlpələrin ona dəymək risklərini hesablayır, buna görə də qonşu regionlarda hansısa formada möhkəmlənməyi qarşıya məqsəd qoyur.
Cənubi Qafqazda Türkiyə üçün uyğun format Azərbaycanla dərinləşən strateji müttəfiqlik əlaqələrini Rusiyaya qarşı cəbhə kimi inkişaf etdirməməkdir. Lakin Ankaranın Bakıya dəstəyi də Moskvadan əsən küləklərin xəfiflədilməsində mühüm çəki qazanır.
Cənubi Qafqazda Azərbaycanla Türkiyəni narahat edən digər məsələ Gürcüstan-Rusiya gərginliyidir. Bakı ilə Ankara Tbilisinin təhlükəsizlik zolağında mövqelənməsi üçün çalışır və bu amil Kremli Gürcüstana hansısa məqamda hərbi müdaxilə etməkdən çəkindirir.
Yəni başıbəlalı və taleyində qara səhifələr çox olan bu regionda göründüyündən də artıq problemlər mövcuddur, Azərbaycanın Qarabağ münaqişəsini həll etməsi ilə Türkiyənin regiona gəlişi xoşagələn presedentlər üçün həlledici amil sayıla bilər.
Gürcüstan amili Azərbaycan-Türkiyə-NATO üçbucağında kanalların açıq qalması üçün bir mövzudur, çünki Şimali Atlantika Müqaviləsi Təşkilatı Cənubi Qafqazda Tbilisini öz bucağı altına çəkə bilib.
Göründüyü kimi Türkiyənin həm Qərblə, həm də Rusiya ilə mübahisələri, fikir ayrılıqları olsa da, bir-birinə əks qütbə dayanan oyunçular Ankara ilə bağlı xarici siyasət gündəminə praqmatik ideyaları gətirməyə məcburdurlar.
Rusiya və NATO-nun TDT-yə olan marağı
Rusiya və NATO-nu cəlb edən digər platforma Türk Dövlətləri Təşkilatıdır və onların hər ikisi bu qurumu regional güc kimi dəyərləndirdiyindən ondan müdafiə zolağı kimi yararlanmaq prioritetləri üzərində işləyirlər.
TDT-nin hansı strateji şüurla – Avroatlantik, yoxsa Avrasiyaçı – inkişaf edəcəyi suallar yaratsa da, hesab edirik ki, Türkiyə onu məhz öz proqramı çərçivəsində, yəni “həm Rusiya, həm də Qərb” modeli ilə meydana atmağı hədəfləyir.
Sadəlikdən mürəkkəbliyə doğru yön aldıqca, ortaya digər bir fərqli oyunçu olan Çinin çıxdığını görürük. Pekin də TDT-dən maksimal faydalar götürməkdə israrlı olduğu üçün onun Mərkəzi Asiyadakı maraqları Cənubi Qafqazdakı prioritetləri ilə düz mütənasib şəkildə qurulur.
Azərbaycanla Türkiyə NATO üçün rəqib, Rusiya üçün mehriban düşmən olan Çinin maraqlarının artmasından narahatlıq keçirmir. Çünki Pekin regiona ərazi təhdidləri gətirmir və iqtisadi prioritetlərlə əməkdaşlıq təklif edir.
Uzaq perspektiv üçün proqnoz
Rusiya-Ukrayna müharibəsinin gedişatı və hesablanan nəticələri digər oyunçuların maraqlarını redaktə etməsinə gətirib çıxaracaq. Lakin Türkiyənin Moskva ilə əməkdaşlıq xəttini sarsıdacağı real görünmür.
Cənubi Qafqaz bölgəsində hələ uzun illər Rusiya-Türkiyə birgə prioritetləri ilə proseslər inşa ediləcək. Əgər Ukraynadakı müharibədən Moskva məğlub çıxsa, onun bu regionda təsir imkanları zəifləyəcək. Bu zaman Türkiyə strateji dərinliklərdə NATO-nun regionda möhkəmlənməsinə şərait yaradacaq.
Ancaq NATO daxilində Türkiyəyə heç də xoş münasibət bəsləməyən ölkələr olduğundan Ankara alyansın maraqlarının təminində üzərinə düşən limiti aşmayacaq. 


ÖNDERTV.ORG