Ermənistan hazırda rusiyal sülhməramlılarının yerləşdiyi ərazilərdəki hərbçilərini son nəfərədək çıxarmasa, Azərbaycan məcbur qalaraq sərt addımlar atmalı olacaq...

Rusiya Sülhməramlı Kontingentinin (RSK) müvəqqəti yerləşdirildiyi ərazilərdə olan qarabağlı ermənilərin silahlı dəstələri sakitləşmək bilmir. Onların sakitləşməsinə imkan da verilmir, çünki bu diversiya dəstələrindən Bakıya təzyiq vasitəsi kimi istifadə etmək istəyən qüvvə var.
Həmin dəstələrin mövqelərinə silah-sursat, ərzaq və yanacaq daşınması prosesi də səngimir. Daşıma prosesini isə RSK-nın zirehli maşınları müşayiət edirlər. Rusiya bayrağının olduğu bu hərbi texnika erməni separatçıların təhlükəsizliyinin təminatı üçündür, çünki RSK komandanlığı düşünür ki, Rusiya bayrağının olduğu hərbi vahidlər Azərbaycan Ordusunun legitim hədəfinə çevrilməyəcək.
Ermənistanın baş naziri Nikol Paşinyan da Azərbaycanla yekun sülh sazişinin imzalanmasına yönəlmiş prosesdə qarabağlı separatçılardan istifadə etmək qərarırna gəlib.
İrəvanın tam kapitulyasiyası və ermənilərin ordusunun darmadağını ilə başa çatmış 44 günlük İkinci Qarabağ Müharibəsindən sonra Azərbaycan, Rusiya Federasiyası və Ermənistan arasında imzalanmış üçtərəfli bəyanat hazırda yaşanan problemlərin ümumiyyətlə, yaranmasına imkan verməməli idi.
Zəngəzur dəhlizi layihəsi reallaşmağa başlamalı, Ermənistan Müdafiə Nazirliyinin Azərbaycan ərazisindəki dəstələri dərhal çıxarılmalı, rusiyalı sülhməramlılar qarabağlı ermənilərin Azərbaycana reinteqrasiyasını təmin etməli, onillərlə davam etmiş erməni işğalında viran qalmış ərazilərdəki mina sahələrinin istisnasız olaraq hamısının xəritələri Bakıya verilməli, sülh danışıqları başlanmalı və sonucda yekun sülh sazişi imzalanmalı idi.
Rəsmi Bakı üçtərəfli bəyanatdakı şərtlərin istisnasız olaraq hamısını (!) yerinə yetirib və yetirməkdədir. Rusiya Federasiyası bu sənəddən bölgədə geosiyasi mövcudluğun təmin etmək, qorumaq və imkan yaranarsa, daha da artırmaq üçün istifadə edir. Ermənistana gəldikdə isə, baş nazir Nikol Paşinyanın çoxsaylı vədlərinə, bəyanatlarına və açıqlamalarına rəğmən, rəsmi İrəvan üçtərəfli bəyanata adi kağız parçası qismində yanaşır.

Müharibə başa çatandan bəri ötən müddətdə sülhün əldə edilməsi əvəzinə bölgədə yeni, sürəkli gərginliklə müşahidə olunan və son vaxtlar gərginliyin süni şəkildə dəfələrlə intensivləşdiyi vəziyyətin yaradılmasının səbəbləri də məhz budur.
İrəvanla Moskva üçtərəfli bəyanata sadiq olduqlarını, sənəddəki şərtlərin, tələblərin və xüsusilə də bəndlərin şərtsiz yerinə yetirilməsinin təminatı ilə bağlı zəruri proseslərin getməsinə ehtiyac duyulduğunu desələr də, məhz Rusiya Federasiyası və Ermənistan sözügedən sənədin faktiki olaraq qüvvədən düşməsinə şərait yaradıblar.
Ermənistanın aqressiv ritorikası ilə müşayiət olunan destruktiv siyasəti, sülh gündəliyinə qarşı yönəlmiş fəaliyyəti, danışıqlar prosesində fasiləsiz olaraq maneələr və əngəllər yartamaq cəhdləri, xüsusilə də Ermənistan Müdafiə Nazirliyinin hərbçiləri tərəfindən şərti dövlət sərhədindəki mövqelərimizin sporadik atəşə tutulması kimi halları Rusiya zahiri narahatlıq, batini razılıqla seyr edir.
RF-nin Xarici İşlər Nazirliyi vəziyyətlə bağlı mütəmadi bəyanatlar verir, qarşıdurma tərəflərini anlaşmağa və vahid mövqe əldə etməyə çağırır, sülh sazişinin imzalanmasında ən maraqlı tərəf olduğunu vurğulayır.
Rusiyanın aktivliyini başadüşüləndir: Moskva bölgədəki təsir rıçaqlarını itirmək istəməyərək Azərbaycanla Ermənistan arasındakı danışıqlarla müzakirələrdə əsas vasitəçi, sülhyaradıcı qüvvə və diskussiyaların moderatoru olduğunu hər vasitə ilə ön plana çəkir.
Belədə çox bəsit sual yaranır: Rusiya sülhə can atırsa, Zəngəzur dəhlizi layihəsinin maksimum qısa müddətdə həyata keçirilməyə başlanmasında maraqlıdırsa və ümumiyyətlə, Cənubi Qafqazda sülhlə stabilliyin bərqərar olmasını istəyirsə, nə üçün Ermənistanın aqressiv davranışını səngitmək üçün əməli addımlar atmır?
Sualın cavabı bəlli olsa da, Moskva rəsmi olaraq mövqeyini açıqlamayıb və çətin ki, açıqlasın.
Üçtərəfli bəyanatın qüvvədən düşmüş və hüquqi qüvvəsin itirmiş anlaşma sayılması üçün rəsmi İrəvanın bütün cəhdlərini müşahidə edən Moskva üçün əsas məsələ Ermənistanın Qərbə meyllənməsinin qarşısını almaqdır.
Nikol Paşinyan hakimiyyətinin məqsədləri asan təxminlənir: Rusiyanın təsirindən çıxmaq, ölkə ərazisindəki 102 saylı hərbi bazanın çıxarılaraq Rusiyaya yollanmasına nail olmaq və kollektiv Qərbin himayə çətirinin altında olmaq.
Təbii ki, prosesin ağrılı, itkilərlə müşayiət ediləcəyini N.Paşinyan anlayır və Kremlin qəzəb eksponentini zəiflətmək üçün sürəkli olaraq Moskva ilə təmasa keçir, Rusiyaya səfərlər edir və ermənilərin Rusiyaya sadiq müttəfiq, strateji tərəfdaş qismində bundan sonra da qalacaqlarını vurğulayır. 

Lakin Ermənistan üçtərəfli bəyanatın şərtlərinə əməl etmir və deyəsən, belə niyyəti də yoxdur.
Belə ki, sənədin şərtlərinə görə, hazırda RSK-nın nəzarət arealındakı hərbçilərini çıxarmalı, ekpedisiya işğal korpusunun mövucdluğuna son qoymalı idi. İrəvan bunu etdiyini, RSK-nın müvəqqəti yerləşdiyi ərazilərdəki bütün hərbçilərini (?) çıxardığını bəyan edir.
Halbuki mövqelərimizin son dəfə atəşə tutulmasına cavab olaraq Azərbaycan Ordusunun həyata keçirdiyi cavab tədbirləri nəticəsində Xocavənd və sabiq Ağdərə rayonlarında 5 erməni hərbçi məhv edildi.
Üstəlik, RSK-nın yerləşdiyi ərazilərdəki qarabağlı ermənilərin silahlı dəstələri Ermənistan Müdafiə Nazirliyinin Baş Qərargahı tərəfindən idarə olunur, İrəvandan əmr və göstərişlər alır. Həmin silahlıların maddi təminatı da Ermənistanın dövlət büdcəsindən ayırmalar hesabına reallaşdırılır.
Onların ikisinin Ermənistan Müdafiə Nazirliyinin mənsubları olduğunu rəsmi İrəvan meyitlərin təhvilini tələb etməklə etiraf etmiş oldu. O da aşkarlandı ki, məhv edilmiş erməni hərbçiləri Ermənistanın Milli Təhlükəsizlik Xidmətinin Sərhəd Mühafizəsinin mənsubları olublar.
RSK-nın yerləşdiyi ərazilərdə təqribən 10 min erməni yaraqlısı varsa, rusiyalı sülhməramlıların fəaliyyəti nədən ibarətdir və hansı səbəblərdən həmin yaraqlılar indiyədək tərksilah edilməyiblər?
Və ya Rusiya üçtərəfli bəyanatın şərtlərinin mütləq şəkildə yerinə yetirilməsinə tərəfdar olduğunu deyirsə, nə üçün Azərbaycanın Şərqi Zəngəzur bölgəsini Naxçıvan Muxtar Respublikası ilə birləşdirəсək Zəngəzur dəhlizi layihəsinin hələ də işə düşməməsini sakit seyr edir?
Suallar çoxdur.
Məhz Rusiya Federasiyasının bölgədəki apatik davranışı, erməni şovinizminə və revanşizminə faktiki olaraq siyasi dəstək verməsi nəticəsində üçtərəfli bəyanat qüvvəsini itirmiş sayıla bilər.

İrəvanın aqressiv militar açıqlamalarının, ordusunu sürətlə silahlandırmağa başlamasının, Azərbaycan mövqelərini sürəkli atəşə tutmasının, qarabağlı erməni separatçılarının yenidən aktivləşərək Azərbaycan Ordusunu hədəfə almağa can atmasının qarşısı qətiyyətlə və siyasi iradənin nümayişi şərti ilə alınmadığı üçün biz bugünkü situasiyanı yaşayırıq.
Azərbaycan probemləri danışıqlar yolu ilə, müzakirələrlə və anlaşma ilə həll etmək məqsədilə mümkün olan bütün vasitələrdən istifadə etdi. Bakı hələlik səbrlə davranır.
Üçtərəfli bəyanatı eyninə almayan Ermənistan indiki isterik revanşizmini davam etdirərəsə, bölgədə amansız antoqonizmə nail olmaq üçün bütün metodlardan yararlanmağa çalışarsa, rəsmi Bakı hələlik RSK-nın nəzarətindəki ərazilərdə olan qarabağlı ermənilərin silahlı dəstələrinə qarşı antiterror, daha doğrusu, sülhə vadaretmə əməliyyatına başlamaq məcburiyyətində qalacaq.
Bakının məqsədi bəllidir: qarabağlı ermənilər Azərbaycana reinteqrasiya edilməli, ərazilərimizdə bir nəfər də erməni silahlı qalmamalıdır.
Təqribən 10 min nəfərlik silahlı dəstə mənsubları Azərbaycanı tərk edə bilərlər. Yol açıqdır, Ermənistana yollanaraq problemi asanlıqla həll edə bilərlər.
Ermənistan Silahlı Qüvvələrinin ölkəmizin ərazilərindəki silahlıları könüllü çıxmasalar, onları çıxarmalı olacağıq.